Сіздің атыңызда не бар…

Әр адам өз қаласының, ауылдың атын ойлайды. Атбасар атауына қатысты бірнеше нұсқасы бар.

Аңыздардың айтуынша, Атбасар атауы "Ат" - жылқы және "Базар" деген сөздерден шыққан, яғни жылқы базары. Бұл жер Орта Азиядан Еуропаға керуен жолының ортасында болғанына байланысты. Үлкен дала кеңістігі болып табылатын бұл орынға жылқы көп .

Екінші нұсқаға қарағанда, атында "Ат" (жылқы) сөзі басым. Қазақ эпосына сәйкес, ертеден беймәлім кезеңдерде халық арасында танымал Асан – Қайғы батыры өзінің атында жарықпен жүріп, оны уақытша тоқтатып отырды. Бір күні шаршап, ол бір өзеннің жағасында дем алуға шешім қабылдады. "Ат тұяғын басар жер екен" деген атпен қазақ тілінен аударғанда "Бұл жер ат тоқтатуға лайықты"деген мағынаны білдіреді.

Сол уақыттан бері адамдар бұл өзенді "Атбасар" деп атай бастады (қазір Жабай), ал оған жақын орналасқан жер – Атбасар.

Қала атауының үшінші нұсқасы өзінің мазмұны бойынша қызықты. Оған толық тоқталайық.

1845-46 жылдары жер өлшегіш станицаны құру үшін учаскені өлшеді. Жабай өзенінің сол жақ жағалауында ол қазақ пастушасын атып тастады. Әңгіме барысында землемер жалғыз қабірге, төбеге жақын жерде (ескі диірменнің жанында өзеннің артындағы) екенін сұрады.

Бақташы сол жерде көшпенді найман руынан шыққан бір атақты адамның анасы жерленгенін айтты. Жерлемер қойшысынан оның аты ретінде сұрады. "Аты" (аты) Басар-Қазақ жауап берді. Және землемер болашақ станицаны осы әйелдің атымен атауды шешеді.

Уақыт өте келе "ы" әрпі сөйлеуді тоқтатты және станица жай ғана "Атбасар"деп атала бастады.

Халық үшін қала тұрған өзен атауының шығу тегі туралы аңыз бар.

XVIII ғасырдың соңында – XIX ғасырдың басында Атбасар жағасында Жабай атындағы болайдың қыстауы (қыстауы) орналасқан. Ұзақ уақыт бойы ол өз ауласымен көшті. Оның балалары жоқ, оның малдарын жиғиттар жеген. Басқа билерден ол табынушыларға деген мейірімділігімен ерекшеленді және олармен көңіл бөлмеді-қыздарды шығарып салу мен джигиттердің үйлену тойларын шулы қарсы алды. Жастар Жабай ауылынан әрдайым хабар күтіп тұрды, жиі осында шомылуға келді. Ал малмен Жабай табыншылар өз мойнына алды: сұрамай, қонақтарды тамақтандыру үшін майлы қошқарларды кесіп, тіпті қажет болса, біреуге жылқы сыйлай алады. Сондықтан олар табундарды сақтап, оларды өздерімен күтіп тұрды. Ал бай өлгенде, табундар ұзақ уақыт оның есімі деп аталатын ауыл жігіттерінде қалды. XIX ғасырдың соңына қарай Жабай есімімен оның қыстауы жағасында орналасқан өзен де атала бастады.

Міне, мұндай аңыздар қала мен өзен есімдерінің пайда болуы туралы бар, мұндай қызықты тағдыр оған арналған.

Тарихи – өлкетану мұражайының                                            «Простор»

 қорының материалдары бойынша                                          25 шілде 1995 ж.