21 мамырда Андрей Дмитриевич Сахаровтың (1921-1989) туғанына 100 жыл толады. Андрей Дмитриевич-көрнекті теориялық физик, сутегі бомбасын жасаушы, Еуропа мен Азияның кеңестік Республикалары одағының Конституциясы жобасының авторы ретінде танымал болды. Ғалым Нобель сыйлығының лауреаты.
Андрей Дмитриевич Сахаров 1921 жылы 21 мамырда Мәскеуде дүниеге келген.
Оның әкесі профессор, В.И. Ленин атындағы Мәскеу педагогикалық институтының (қазіргі университет) физика пәнінің оқытушысы, физика бойынша танымал кітаптар мен тапсырмалардың авторы болған. Анасы Екатерина Софиано асыл тұқымды және әскери қыз болған.
Андрей Сахаров бастауыш білімін үйде алды, мектепте жетінші сыныптан бастап оқыды.
1938 жылы мектепті үздік бітіріп, Мәскеу мемлекеттік университетінің физика факультетіне түсті. 1942 жылы Ашхабадта (Түркіменстан) эвакуация кезінде ММУ-ді үздік бітірді.
1942 жылдың қыркүйегінде Сахаров қару-жарақ халық комиссариатының қарамағына берілді, ол жерден Ульяновск қаласындағы әскери зауытқа жіберілді, онда 1945 жылға дейін әскери зауытта инженер-өнертапқыш болып жұмыс істеді және өнімді бақылау әдістері саласындағы бірқатар өнертабыстардың авторы болды.
1943 жылдан 1944 жылға дейін Андрей Сахаров өз бетінше бірнеше ғылыми жұмыстар жасады және оларды П. Н.Лебедев атындағы КСРО ҒА Физикалық институтына (ФИАН) Игорь Таммға жіберді.
1945 жылы ФИАН аспирантурасына түсіп, 1947 жылы қарашада кандидаттық диссертация қорғады. 1953 жылы Сахаров докторлық диссертация қорғады және сол жылы КСРО Ғылым Академиясының толық мүшесі болып сайланды.
1948 жылы Андрей Сахаров Игорь Тамм басқарған термоядролық қаруды дамыту жөніндегі ғылыми-зерттеу тобына қосылды, онда 1968 жылға дейін жұмыс істеді. Сахаров кәдімгі Атом зарядының айналасында дейтерий және табиғи уран қабаттары түрінде бомбаның жеке жобасын ұсынды. Топтың қарқынды жұмысы 1953 жылы 12 тамызда алғашқы кеңестік сутегі бомбасын сәтті сынаумен аяқталды.
Кейіннен Сахаров бастаған топ сутегі бомбасын жақсарту үшін жұмыс істеді. Сонымен қатар, Сахаров тамммен бірге плазманы магниттік ұстап қалу идеясын алға тартты және басқарылатын термоядролық синтезге арналған қондырғылардың негізгі есептеулерін жүргізді. 1961 жылы Сахаров басқарылатын термоядролық реакцияны алу үшін лазерлік қысуды қолдануды ұсынды. Бұл идеялар термоядролық энергияны кең көлемде зерттеуге негіз болды.
1969 жылы Сахаров Фианадағы ғылыми жұмысқа оралды. 1969 жылы 30 маусымда ол өзінің ғылыми жұмысы басталған институттың бөліміне аға ғылыми қызметкер лауазымына қабылданды.
1967-1980 жылдары ол 15-тен астам ғылыми еңбектер жариялады.
1950 жылдардың аяғынан бастап Сахаров адам құқықтарын қорғаумен айналысты. 1958 жылы оның ядролық жарылыстардың радиоактивтілігінің тұқым қуалаушылыққа зиянды әсері және нәтижесінде орташа өмір сүру ұзақтығының төмендеуі туралы екі мақаласы жарық көрді. Сол жылы Сахаров КСРО жариялаған АТОМ жарылыстарына мораторийдің ұзартылуына әсер етуге тырысты. 1966 жылы ол КОКП XXIII съезіне Сталинді қалпына келтіруге қарсы "25 атақты" хатқа қол қойды.
1968 жылы Сахаров "прогресс, бейбіт қатар өмір сүру және зияткерлік бостандық туралы ойлар"манифесін жазды. Ядролық қару жарысын айыптай отырып, құжат Кеңес Одағы мен Америка Құрама Штаттарының ынтымақтастығына шақырды, ашаршылық, толып кету және қоршаған ортаның ластануының жаһандық қаупімен күресу үшін кеңестік және американдық ресурстарды біріктіруді талап етті.
1970 жылы Сахаров Мәскеу адам құқықтары жөніндегі комитетінің құрылтайшыларының бірі болды, өлім жазасын жоюды, эмиграция құқығын, психиатриялық ауруханаларда "диссиденттерді" мәжбүрлеп емдеуге қарсы сөйледі.
1971 жылы ол Кеңес үкіметіне ішкі және сыртқы саясаттың шұғыл мәселелері туралы "естелік жазбамен" жүгінді, 1974 жылы шетелде "жарты ғасырдан кейінгі әлем" мақаласын жариялады, онда ол ғылыми-техникалық прогрестің перспективалары туралы ойлады және әлемнің құрылымы туралы өзінің көзқарасын білдірді.
1975 жылы Андрей Сахаров "Ел және әлем туралы"кітабын жазды. Сол жылы ол "Адамдар арасындағы бейбітшіліктің іргелі қағидаларын батыл қолдағаны үшін" және "Билікті теріс пайдаланумен және адамның қадір-қасиетін басудың кез-келген түрімен батыл күрескені үшін"Нобель сыйлығына ие болды.
1976 жылы Сахаров халықаралық Адам құқықтары лигасының вице-президенті болып сайланды.
Кеңес әскерлерінің Ауғанстанға кіруіне бірнеше рет қарсы шықты.
1980 жылы 8 қаңтарда КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығымен Андрей Сахаров үш мәрте Социалистік Еңбек Ері атағын қоса алғанда, барлық үкіметтік наградалар мен сыйлықтардан айырылды. 1980 жылы 22 қаңтарда Горький қаласына (қазіргі Нижний Новгород) жер аударылды. Толық оқшаулау жағдайында ол үш ұзақ аштық жариялады. 1986 жылы желтоқсанда Михаил Горбачевтің бұйрығымен Андрей Сахаров Горький жер аударылуынан босатылып, Мәскеуге оралып,физика институтында жұмысын жалғастырды. П. Н. Лебедев.
1988 жылдың қараша-желтоқсан айларында Сахаров алғаш рет шетелге шығып, Рональд Рейган, Джордж Буш, Маргарет Тэтчер, Франсуа Миттеранмен кездесті.
1988 жылы Андрей Сахаров Мемориал қоғамының құрметті төрағасы болып сайланды.
1989 жылы наурызда КСРО Халық депутаты болып сайланды.
1989 жылы 14 желтоқсанда Андрей Сахаров инфаркттан қайтыс болды. Мәскеуде Востряков зиратында жерленген.
Андрей Сахаров көптеген ғылыми қауымдастықтардың – Ұлттық Ғылым академиясының (АҚШ), американдық өнер және ғылым академиясының, американдық физикалық қоғамның, Француз академиясының (Франция институты), Дея Линчей академиясының (Италия), Венеция академиясының, Голландия академиясының және т. б. құрметті мүшесі болды.
Ол көптеген халықаралық және Ұлттық сыйлықтардың – Нобель сыйлығының, Элеонора Рузвельт атындағы сыйлықтың, "Бостандық үйі" (АҚШ) сыйлығының, адам құқықтары Лигасы сыйлығының (БҰҰ жанындағы), Бенджамин Франклин атындағы сыйлықтың (физика), Лео Скиллард атындағы сыйлықтың, Тамалл атындағы сыйлықтың (физика), Альберт Эйнштейн атындағы бейбітшілік сыйлығының және т. б. лауреаты болған.
1990 жылдың қаңтарында академик Андрей Сахаровты еске алу жөніндегі қоғамдық комиссия-Сахаров қоры құрылды. 1994 жылы Мәскеуде Сахаров мұрағаты, ал 1996 жылы Андрей Сахаров атындағы мұражай және қоғамдық орталық ашылды.
1991 жылы Нижний Новгородта Сахаров мұражай-пәтері ашылды.
1992 жылдан бастап Нижний Новгородта Сахаров атындағы Халықаралық өнер фестивалі өтті.
Ресей мен шет елдердің қалаларындағы көшелер мен даңғылдар Сахаров есімімен аталған.
2003 жылы Санкт-Петербургте Васильевский аралында академик атындағы алаңда Андрей Сахаровқа ескерткіш орнатылды.
1992 жылы академиктің аты Алтайдағы таулы шыңға берілді, оның атымен астероид те аталды.
1988 жылы Еуропарламент Сахаров атындағы "Ойлау бостандығы үшін"сыйлығын тағайындады.
1995 жылдан бастап ядро физикасы, элементар бөлшектер физикасы және космология бойынша үздік жұмыстары үшін Ресей Ғылым академиясының отандық және шетелдік ғалымдарына А.Д. Сахаров атындағы алтын медаль беріледі. 2001 жылдан бастап ресейлік журналистерге Андрей Сахаров атындағы "Журналистика үшін әрекет" сыйлығы берілді.